Diagnostyka raka trzustki

Rak trzustki to to jeden z najbardziej niebezpiecznych i agresywnych nowotworów - stanowi on ok. 3% wszystkich nowotworów złośliwych. Cechuje go szybki wzrost i miejscowe rozprzestrzenianie do węzłów chłonnych i wątroby.

Jest trudny do zdiagnozowania - choroba przez długi okres nie daje żadnych objawów, a jeśli się pojawiają – są niespecyficzne: utrata masy ciała, osłabienie organizmu, ból brzucha, biegunki wzdęcia, , nocne poty, zmiany skórne.

Do czynników ryzyka raka trzustki należy palenie tytoniu, cukrzyca, predyspozycje genetyczne przewlekłe zapalenie trzustki, duże spożycie tłuszczów. Rak trzustki słabo reaguje na leczenie i stosowane leki przedłużają życie pacjentom tylko o kilka miesięcy. W chwili rozpoznania u 80-90 % chorych proces nowotworowy jest zaawansowany, a całkowite usunięcie guza jest niemożliwe.

Nowotwory złośliwe trzustki:

• 95% przypadków dotyczy części zewnątrzwydzielniczej trzustki (są to gruczolakoraki najczęściej umiejscowione w głowie trzustki).
• 5% przypadków wywodzi się z części wewnątrzwydzielniczej trzustki (są to guzy neuroendokrynne trzustki).
• U 10% chorych rak trzustki rozwija się na skutek uwarunkowań genetycznych - w tym przypadku choroba może pojawić się w młodszym wieku
• Mutacje obecne w genach BRCA1 i BRCA2 mogą predysponować oprócz raka piersi i jajnika do raka trzustki, jelita grubego czy raka prostaty.
• W dziedzicznym raku jelita grubego wzrasta ryzyko zachorowania na raka trzustki za sprawą mutacji w genach MLH1 i MSH2.
• Mutacje w genie CDKN2A są przyczyną rodzinnego zespołu czerniak - rak trzustki (zespół FAMMM), ich posiadanie znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na raka trzustki.

Nie są znane konkretne przyczyny zachorowania na raka trzustki - badania wskazują, że ryzyko pojawienia się tej choroby wzrasta wraz z wiekiem, a także zwiększa je stan zapalny trzustki, choroba wrzodowa czy cukrzyca.

W celu diagnostyki nowotworu złośliwego trzustki zalecane jest:

• Zbadanie poziomu markeru nowotworowego CA 19-9, U ok. 10% chorych na raka trzustki marker ten nie jest jednak wytwarzany, ze względu na niedobór enzymów biorących udział w jego syntezie. We wczesnym stadium raka trzustki, badania laboratoryjne są zazwyczaj prawidłowe lub w niewielkim stopniu odbiegają od normy tak, że nie można jednoznacznie postawić diagnozy. Zdarzają się również pacjenci, u których nie wykazuje się podwyższonego stężenia CA 19-9, nawet w bardzo zaawansowanym stadium choroby. Marker ten służy głównie do różnicowania pomiędzy zmianą łagodną a złośliwą, jednak jego obecność we krwi chorego nie stwierdza jednoznacznie rozwoju procesu nowotworowego, gdyż stężenie CA 19-9 zwiększa się także w innych nowotworach złośliwych przewodu pokarmowego.
• Markery nowotworowe, które również mogą wzrosnąć w raku trzustki: CEA (antygen rakowo-płodowy) oraz AFP (alfafetoproteina).
• W późniejszym okresie na podstawie odchyleń w wynikach można zaobserwować zwiększona aktywność fosfatazy zasadowej (ALP) oraz gamma-glutamylotransferazy (GGTP).