Diagnostyka raka płuca

Na raka płuca co roku zapada ponad 20 tysięcy osób w Polsce - to najczęstszy nowotwór złośliwy diagnozowany w naszym kraju. Z powodu początkowo bezobjawowego przebiegu, raka płuca często wykrywa się już w zaawansowanym stadium, kiedy całkowite wyleczenie jest niemożliwe. Dlatego tak istotne jest regularne wykonywanie badań kontrolnych, dzięki którym proces nowotworowy zostanie zdiagnozowany we wczesnym etapie.

Rak płuca jest nowotworem wywodzącym się z nabłonka dróg oddechowych, u męczyzn występuje 3 razy częściej niż u kobiet. Zdecydowaną większość (ok. 96%) przypadków zachorowań na ten rodzaj raka diagnozuje się po 50-tym roku życia. Rak płuca stanowi ok. 31% wszystkich nowotworowych zgonów u mężczyzn, u kobiet ok. 15%.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy histologiczne nowotworów płuc: drobnokomórkowy(SCLC) i niedrobnokomórkowy (NSCLC).

Głównym czynnikiem zachorowania na raka płuca jest palenie papierosów, ze względu na silne rakotwórcze działanie substancji się w nim znajdujących. Wypalanie paczki papierosów dziennie przez 30 lat zwiększa ryzyko zachorowania o ok. 20-60 razy. Inne czynniki ryzyka to: kontakt z metalami ciężkimi azbestem promieniowaniem jonizującym, azbest, metale ciężkie, promieniowanie jonizujące, dietą ubogą w owoce i warzywa, brak aktywności fizycznej czy predyspozycje genetyczne (mutacja genu CDKN2A 2-krotnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuca).

W początkowym stadium rozwoju nowotwór płuc nie powoduje żadnych objawów i często bywa wykrywany przypadkowo podczas badania obrazowego zaleconego z innych przyczyn. W miarę rozwoju choroby może pojawiać się duszność, kaszel, chrypka, krwioplucie, ogólne osłabienie i szybkie męczenie się organizmu, brak apetytu, pocenie nocne czy częste zapalenia płuc. U niektórych chorych pierwsze objawy dają o sobie znać dopiero wtedy, gdy dojdzie do powstania ognisk przerzutowych - powiększają się nadobojczykowe węzły chłonne, pojawiają się objawy neurologiczne na skutek przerzutów do mózgu lub bóle kostne spowodowane obecnością przerzutów w kościach. 5-letnie przeżycie chorych na raka płuca. jest osiągalne dla 17% kobiet i 12% mężczyzn

Diagnostyka

W celu zwiększenia czułości łączy się oznaczanie kilku markerów. W przypadku nowotworów niedrobnokomórkowych płuc stosuje się kombinację CEA, SCCA, CA 15-3 oraz CYFRA 21-1 (czułość tego panelu 80-90%). W przypadku nowotworów drobnokomórkowych ProGRP oraz NSE (czułość obu parametrów oznaczanych równolegle 70-90%). CEA w raku płuca ma znaczenie jako niezależny czynnik predykcyjny i prognostyczny. Wiele prac dowodzi, iż poziom tego markera dostarcza informacji o ryzyku wznowy i przeżyciu, głównie w przypadku nie drobnokomórkowego raka NSCLC.

Niektóre markery mogą być bardzo pomocne w określeniu typu histologicznego nowotworu, co jest bardzo ważne w doborze leczenia i prognozowaniu. Marker SCCA przeważa w NSCLC i dotyczy głównie płaskonabłonkowego raka płuc. Przy podejrzeniu nowotworu płuc po wykluczeniu chorób skóry i niewydolności nerek stwierdzenie wyższych wartości tego markera w 99% świadczy o obecności niedrobnokomórkowego raka płuc.

Oprócz CEA jako niezależnego czynnika prognostycznego, wielu autorów wskazuje na dużą wartość wykorzystania w praktyce klinicznej oznaczania przed wdrożeniem leczenia takich markerów jak CA 125, NSE, LDH, SCCA, CYFRA 21-1. Innym niekorzystnym czynnikiem prognostycznym jest nadmierna ekspresja EGFR. stwierdzana na powierzchni komórek nowotworowych wielu nowotworów. Wiąże się to z większym zaawansowaniem choroby w momencie rozpoznania oraz większą zdolnością komórek nowotworowych do inwazji, tworzenia przerzutów odległych, angiogenezy – a w konsekwencji – do progresji choroby nowotworowej. Aktywacja EGFR może być również przyczyną oporności na leczenie.

Wczesne wykrycie wznowienia i ocena skuteczności leczenia.

Wskaźnikiem wczesnego nawrotu choroby u chorych poddanych resekcji (leczenie chirurgiczne jest metodą leczenia z wyboru w przypadku NSCLC) może być oznaczanie SCCA oraz CYFRY 21-1, które charakteryzyją się w tych przypadkach czułością równą 73-79% z prawie 100 % swoistością. Najlepszą kombinacją markerów wykorzystywaną w ocenie zastosowanego leczenia u pacjentów z NSCLC, u których wykluczono możliwość leczenia chirurgicznego, uznaje się równoległe oznaczanie CEA, CYFRY 21-1, SCCA oraz CA 15-3. W przypadku chorych z SCLC większość autorów wskazuje na użyteczność NSE oraz ProGRP, których spadek jest równoznaczny z pozytywną odpowiedzią organizmu na stosowaną chemioterapię.